Havaların soğumasıyla beraber atmosfer sıcaklığının 0 derecenin altına düşmesiyle bitkide don olayı meydana gelebilir. Gelişen teknolojiyle beraber artık çiftçilerimiz bölgesinde hatta bitki bazında dahi don olasılığını görebilmektedirler. Meteoroloji genel müdürlüğünün Tarımsal Hava Tahmini sayesinde İl, İlçe, bitki seçimi yapılarak fındık bitkisinde hangi günler don olacağı bilgisine üreticimiz ulaşabilmektedir. www.zdus.mgm.gov.tr adresinden fındıkta don olup olmayacağını, hangi gün don olacağını önceden belirleyecek önlem almaları fındık verimi açısından önem taşımaktadır.

Fındık bitkisi fenolojik evrelerine bağlı olarak meydana gelecek donlardan farklı etkilenir. Fındık gövdesi tam dinlenme (yapraklarının döküldüğü) döneminde eksi 25 dereceye dayanabilmektedir. Gelişmenin başlamasıyla bu dayanıklılık azalmaktadır. Erkek çiçekler yani püsler açmadan önce anterler içerisinde iken eksi 8 derecede,  fenerlenme döneminde ise çiçek tozları eksi 4 derecede zarar görmeye başlar. Karanfil olarak adlandırılan dişi çiçekler ise yine eksi 8 dereceden itibaren zarar görmeye başlamakta ve eksi 16 derecede tamamen ölmektedir. Fındığın dondan en çok etkilendiği dönem ise tomurcukların kabardığı, karanfillerin sap oluşturmaya başladığı dönemdir. Bitki bu dönemde eksi 2 dereceden itibaren zarar görmektedir. Üretici için en çok dikkat etmesi gereken dönem İlkbahar geç donları olarak adlandırılan Mart, Nisan aylarında görülen don olayıdır. Yeni oluşmaya başlayan meyveler dona karşı çok hassastır. Meyvede ki hasar oranı, donun şiddeti ve süresine bağlı olarak değişmektedir

Değişen İklimler nedeniyle sonbahar ve kış aylarında havanın normalden yüksek sıcaklıklarda seyrettiği dönemler, fındık bitkisinin erken uyanmasına ve soğuğa karşı hassas olmasına neden olmaktadır.

Bitkimizi dondan korumak için öncelikle bitkinin kültürel bakım ve beslenmesine (gübreleme) önem verilmesi gerekir. Bitkinin erken uyanmasını teşvik edecek ve sonrasında da don zararına maruz bırakacak Azotlu gübre uygulamasına dikkat edilmesi gerekir. Bitkiler de canlı varlıklar oldukları için insanlar gibi vitaminli ve dengeli beslendiğimiz de hastalığa yakalanma riskimiz nasıl az olur ise veya hastalıkları erken atlatırsak bitkilerde de benzer durum söz konusudur.

Meteorolojik veriler doğrultusunda bahçemde don riski olacağını tespit etmişsem ne yapmam gerekir? Bitkiyi veya havayı ısıtmak için bahçenin değişik yerlerinde rüzgârın geldiği yönde bol duman veren sap, saman, kuru ot, odun benzeri maddeler yakılabilir. Çok sayıda küçük ateşler yakmak, az sayıda yakılacak büyük ateşe göre daha etkilidir. Yere yakın soğuk havanın daha yükseklerdeki sıcak hava ile karıştırılması için fanlar, vantilatör gibi aletler kullanılarak soğuk hava dağıtılabilir. Yağmurlama sulama yöntemiyle bahçe sulanabilir. Toprak yüzeyindeki sıcaklık düşmesi önlenebilir. Havaya su buharı püskürtülerek nem oranı arttırılabilir.

Fındıkta daha önce yaptırılmış toprak tahlili sonucuna göre ihtiyaç doğrultusunda Organik Gübreler, fosforlu ve potasyumlu gübre uygulaması yapılabilir. Uygulanacak gübreler taç iz düşümüne toprağa gömülmek suretiyle uygulanmalıdır.

Virgül kabuklu biti zararı varsa ilaçlama yapılabilir. İlaçlamalar tomurcuklar açılmadan bitirilmelidir. Zararlı yoğunluğu bazı dal veya ocaklarda varsa lokal ilaçlama yapılabilir.

Ocak ayı ilk haftalarında yapılan Fındık Kozalak Akarı mekanik mücadelesine, Dalkıran zararlısı ile bulaşık olan, budama sonucu kesilen dallar bahçe içerisinden çıkarılarak imha edilebilir. Kök ve dip sürgün temizliğine devam edilebilir.  

                                                                                                         Serap Vildan ERSOY

                                                                                                       Ziraat Yüksek Mühendisi